اخبار و فرصت های سرمایه گذاری

مجلس شورای اسلامی در جلسه اخیر خود به بررسی امکان خروج ایران از معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) پرداخت، اما در نهایت تصمیم‌گیری رسمی در این باره به زمان دیگری موکول شد. این موضوع که در سال‌های اخیر به‌عنوان یکی از گزینه‌های راهبردی در حوزه سیاست خارجی و امنیت ملی مطرح بوده، به‌طور مستقیم با معادلات دیپلماتیک و اقتصادی کشور پیوند می‌خورد.
غلامرضا گودرزی، سخنگوی هیئت رئیسه مجلس، با تأکید بر حساسیت بالای این تصمیم اعلام کرد:

«اگر قرار به خروج از NPT باشد، مجلس شورای اسلامی با هماهنگی همه ارکان نظام از جمله شورای عالی امنیت ملی، قانون لازم را وضع خواهد کرد.»

ابعاد و پیامدهای تأخیر در تصمیم‌گیری
کارشناسان معتقدند که این تعویق، صرفاً یک تأخیر تقویمی نیست بلکه حامل پیام‌های سیاسی و امنیتی مهمی است:

حفظ مسیر دیپلماسی

با مطرح نشدن خروج به صورت فوری، فضای تعامل با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و کشورهای طرف مذاکره حفظ شده و مسیر گفت‌وگو باز می‌ماند.

کاهش تنش‌های فوری در عرصه بین‌المللی

خروج ناگهانی از NPT می‌توانست به‌سرعت واکنش‌های منفی جهانی، از جمله احتمال ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت و بازگشت تحریم‌های چندجانبه، را در پی داشته باشد.

فرصت هماهنگی در سطح حاکمیت

این مهلت زمانی امکان بررسی همه‌جانبه ابعاد حقوقی، امنیتی، سیاسی و اقتصادی تصمیم را فراهم کرده و فرصت هماهنگی کامل بین مجلس، دولت و شورای عالی امنیت ملی را ایجاد می‌کند.

اهرم فشار در مذاکرات آینده

حفظ گزینه خروج به‌عنوان یک «کارت روی میز» می‌تواند در مذاکرات هسته‌ای یا سیاسی، به‌خصوص در پرونده‌های مرتبط با تحریم و فشار خارجی، نقش یک ابزار بازدارنده و تقویت‌کننده موقعیت ایران را ایفا کند.

بازگشت دوباره یک بحث قدیمی
این روزها دوباره بحث تک نرخی شدن دلار به تیتر اول محافل اقتصادی برگشته است. موضوعی که بارها در سال‌های گذشته مطرح شده، اما همیشه یا نیمه‌کاره مانده یا با تغییر شرایط اقتصادی به فراموشی سپرده شده. این‌بار اما، عده‌ای معتقدند ماجرا جدی‌تر از قبل است و شاید بازار ارز ایران در آستانه یک تغییر ساختاری باشد.

وضعیت فعلی بازار ارز
در حال حاضر، فاصله نرخ دلار نیما و بازار آزاد به حدود ۵۰ درصد رسیده؛ شکافی که برای بسیاری از فعالان اقتصادی نشانه‌ای از بی‌تعادلی سیستم ارزی است. تجربه نشان داده هر بار این فاصله کاهش یافته، سهام شرکت‌های صادرات‌محور – مخصوصاً پتروشیمی‌ها و فلزات – عملکرد بهتری ثبت کرده‌اند. دلیلش هم روشن است: نرخ فروش دلاری این شرکت‌ها در سامانه نیما بالا می‌رود و به تبع آن، درآمد ریالی‌شان افزایش پیدا می‌کند.

تک نرخی یعنی چه و چرا مهم است؟
تک نرخی شدن دلار به معنای حذف نرخ‌های متنوع در اقتصاد و یکسان‌سازی قیمت ارز در همه بخش‌هاست. چنین تصمیمی می‌تواند فضای شفاف‌تری ایجاد کند و پیش‌بینی‌پذیری را برای سرمایه‌گذاران بهبود بخشد. البته این سیاست مخالفان جدی هم دارد، چون اجرای آن بدون برنامه دقیق ممکن است باعث فشار تورمی کوتاه‌مدت شود.

اثر احتمالی بر بورس
اگر نرخ دلار نیما به نرخ آزاد نزدیک شود، سودآوری شرکت‌های صادرات‌محور به‌وضوح افزایش پیدا می‌کند. این تغییر می‌تواند جرقه‌ای برای بیدارشدن شاخص کل باشد؛ درست مثل سال‌هایی که کوچک‌تر شدن فاصله نرخ‌ها، موج صعودی تازه‌ای را در بورس ایجاد کرد. برعکس، اگر سیاست‌گذار فعلاً این شکاف را حفظ کند، سرمایه‌گذاران باید آماده یک دوره فرسایشی در بازار باشند.

با فعال‌شدن مکانیسم ماشه در چارچوب قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران طی یک مسیر حقوقی کوتاه و بدون نیاز به رأی‌گیری جدید بازگشتند. این اقدام، نقطه عطفی در فشار چندلایه آمریکا و اروپا بر تهران محسوب می‌شود.

۱. دورزدن وتو و اجماع‌سازی دشوار
بازگرداندن تحریم‌ها از مسیر متعارف شورای امنیت، به ۹ رأی مثبت و عدم وتوی روسیه و چین نیاز دارد؛ شرایطی که عملاً غیرممکن بود. مکانیسم ماشه این مشکل را حل می‌کند: با شکایت و طی فرآیند ۳۰ روزه، تحریم‌ها خودکار بازمی‌گردند و هیچ کشوری قادر به وتو نیست.

2. تبدیل تحریم‌های یک‌جانبه به اجبار جهانی
پیش از این، تحریم‌های آمریکا و اروپا ماهیت یک‌جانبه داشت و برای بسیاری از کشورها الزام‌آور نبود. اکنون با بازگشت تحریم‌های شورای امنیت، تمامی ۱۹۳ عضو سازمان ملل قانوناً موظف به اجرای آن‌ها هستند، حتی کشورهایی که با تحریم‌های غرب همراه نبودند.

3. الگوی ۲۰۱۰ دوباره اجرا می‌شود
تجربه سال ۲۰۱۰ و قطعنامه ۱۹۲۹ نشان داد فشار واقعی زمانی شکل می‌گیرد که اجماع جهانی علیه ایران ایجاد شود. فعال‌سازی مکانیسم ماشه همان مدل فشار را، این بار با سازوکار سریع‌تر، بازسازی کرده است.

4. تنها مسیر قانونی و قابل اجرا در دست غرب
با بن‌بست صدور قطعنامه‌های جدید، این مکانیسم تنها ابزار حقوقی باقی‌مانده برای غرب بود. مسیر آن به‌گونه‌ای طراحی شده که بدون نیاز به اجماع شورای امنیت، تحریم‌های کامل بین‌المللی را احیا کند.

5. حذف گزینه‌های جایگزین
در غیاب مکانیسم ماشه، آمریکا و اروپا ناچار بودند به تحریم‌های یک‌جانبه اکتفا کنند که گرچه اثرگذارند، اما فاقد اجبار جهانی‌اند. فعال‌سازی این ابزار عملاً بزرگ‌ترین اهرم فشار حقوقی و اقتصادی سازمان ملل را علیه ایران فعال کرده است.

دور تازه مذاکرات جمهوری اسلامی ایران با سه کشور اروپایی عضو برجام — فرانسه، آلمان و بریتانیا — امروز سه‌شنبه ۴ شهریور ۱۴۰۴ ساعت ۱۴:۳۰ به وقت اروپای مرکزی (۱۷:۰۰ به وقت تهران) آغاز می‌شود. این نشست بخشی از تلاش‌های دیپلماتیک برای پیشبرد گفت‌وگوها و یافتن راهکارهایی جهت کاهش تنش‌ها در چارچوب برجام است.

محورهای اصلی مذاکرات ایران و اروپا
به گفته منابع نزدیک به تیم‌های دیپلماتیک، دستورکار این مذاکرات شامل بررسی وضعیت اجرای تعهدات برجامی، تعیین گام‌های اعتمادساز، ارزیابی سطح غنی‌سازی اورانیوم، همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، و همچنین گفت‌وگو درباره موانع ناشی از تحریم‌های اقتصادی خواهد بود.
این مذاکرات در شرایطی برگزار می‌شود که برخی مقامات اروپایی طی هفته‌های اخیر از احتمال فعال‌سازی «مکانیسم ماشه» سخن گفته‌اند؛ موضوعی که در صورت وقوع می‌تواند بازگشت تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران را به دنبال داشته باشد.

پیامدها و اهمیت برگزاری نشست
کارشناسان معتقدند هرچند دستیابی به توافق جامع در کوتاه‌مدت محتمل نیست، اما تداوم این مذاکرات می‌تواند نقش مهمی در باز نگه داشتن کانال‌های ارتباطی و جلوگیری از تشدید تنش‌ها ایفا کند. ادامه گفت‌وگوها همچنین این امکان را فراهم می‌سازد که فضای سیاسی پیرامون برجام از مسیر دیپلماتیک مدیریت شود.